Delft – Gregorio Leti, 1690

“Delfi Batavorum vernacule Delft“, kopergravure uitgegeven in 1690 door Gregorio Leti als onderdeel van diens Teatro Belgico. Later met de hand gekleurd. Afm. (prent) 37.7 x 48.5 cm.

De stad Delft ligt in een veenontginningslandschap. Op deze plattegrond, waarvan Gregorio Leti de drukplaat had overgenomen van Frederick de Wit, zien we het voor dat landschap kenmerkende stelsel van evenwijdig lopende kavelsloten, zowel binnen als buiten de stad. Deze sloten staan bijna allemaal loodrecht op het belangrijkste water. Dat wordt nu aangeduid met Vliet – Oude Delft – Schie, maar in de tijd dat Delft ontstond heette het Delf (gedolven waterloop). Daaraan ontleent de stad haar naam. De stad is ontstaan op een zandige kreekrug, vermoedelijk bij een grafelijk hof dat ongeveer op de plaats van het stadhuis lag. De nederzetting kreeg in 1246 stadsrechten en werd daarmee de derde stad van Holland.

Centraal in de stad ligt de Markt met aan de oostzijde de Nieuwe of Sint-Ursulakerk en aan de westzijde het stadhuis. De Oude of Sint-Hippolytuskerk staat iets terzijde tussen de twee hoofdgrachten. Het voormalige Sint-Agathaklooster, nu bekend als Prinsenhof, de plaats waar Willem de Zwijger is neergeschoten, staat op de kaart aangeduid met nummer 36 (tussen ‘Oude Kerck‘ en ‘School Poort‘).

De plattegrond is een bijgewerkte navolging van Joan Blaeus plattegrond uit 1649. In 1654 was in het noordoostelijke deel van de stad het kruithuis ontploft. De plaats van de ontploffing is niet meer bebouwd en werd als paardenmarkt gebruikt. Deze kaart van Leti geeft deze nieuwe situatie weer. In het zuiden (rechtsonder), op het punt waar de Oude en de Nieuwe Delft samenkomen, verrees in 1692 de nieuwbouw van het Armamentarium, het wapenmagazijn van de Staten van Holland. Dit gebouw staat nog niet op de kaart, maar er is wel een lege bouwplaats te zien (op Blaeu’s plattegrond staan er nog huizen). Tegenwoordig vinden we hier het Legermuseum.

In de bovenhoeken staan de wapenschilden van Holland en Delft (drie verticale banen van zilver-zwart-zilver).

Gregorio Leti (1630-1701) was geschiedschrijver en satiricus, geboren in Milaan en later geëmigreerd naar Engeland. Hij schreef voor Charles II een geschiedenis van Engeland, maar vluchtte 1685 naar Amsterdam vanwege het beledigen van zijn opdrachtgever. In Holland werkte hij aan “Teatro Belgico.”, een boek over de geschiedenis van de Zeven Provinciën.

Leti had met zijn publicaties weinig vrienden gemaakt. Alle werken zijn opgenomen in de Index Librorum Prohibitorum van de katholieke kerk en ook De Rotterdamsche Hermes fulmineert in 1721: “Eenige weken geleden was Hermes tegenwoordig by eene verkooping van die stomme Kakelaars, alswanneer hy hooren moest dat een puistig en quastig Boekwormtje, Gregorio Leti, den Italiaanschen Blaasbalg, vergeleek by den Heer Hooft, den Tacitus der Batavieren. ”

Prijs: 1.500,-