INDRUKWEKKENDE 18E-EEUWSE WANDKAART VAN ZEELAND
“Topographie de la Zelande“, gravure vervaardigd door Georges-Louis le Rouge in 1748. Gedrukt op 9 gemonteerde bladen. Later met de hand gekleurd. Afm.: 140 x 166 cm.
Na Amsterdam was Middelburg, tot het laatste kwart van de 17e eeuw, de grootste havenstad van de Nederlandse Republiek. In Middelburg was de Admiraliteit van Zeeland gevestigd. Als stad van de Verenigde Oostindische Compagnie had Middelburg met de (VOC) Kamer van Zeeland half zoveel macht als de (VOC) Kamer van Amsterdam; Middelburg was echter even belangrijk als de andere vier VOC-kamers Delft, Enkhuizen, Hoorn en Rotterdam bij elkaar. De VOC werd door de vertegenwoordigers van deze Kamers afwisselend, bestuurd vanuit Amsterdam en Middelburg. Van de in totaal 1772 VOC-schepen, die tussen 1602 en 1795 van stapel liepen, werden er 336 op de Middelburgse werven gebouwd.
Middelburg had ook (naast Amsterdam, Rotterdam, Hoorn en Groningen) een Kamer van de West-Indische Compagnie (WIC) met twaalf bewindsvoerders. De Kamer van de WIC van Zeeland richtte zich voornamelijk op de handel met de koloniën in Nederlands-Guiana. De Zeeuwse koopman Abraham van Peere kreeg in 1627 van de WIC het patronaatschap van de kolonie Berbice; dit gaf hem rechten om aan de Berbice-rivier een nederzetting te stichten en te exploiteren.
In de 18e eeuw nam de welvaart in Zeeland af. Later, in de Franse tijd (1795-1813), zou de handel grotendeels worden stopgezet. Alleen landbouw was in die tijd nog volop mogelijk. In 1795 had Middelburg ongeveer evenveel inwoners als Haarlem en Groningen en was met 20.146 zielen nog de achtste stad van Nederland. Zierikzee was in 1795 met 6086 inwoners de tweede stad van Zeeland. De andere belangrijke Zeeuwse steden waren Vlissingen, Goes en Veere met in 1795, respectievelijk: 5691, 3711 en 1860 inwoners.
Deze kaart van Zeeland is een kopie van een rond 1720 door Nicolaes Visscher/Renier Ottens vervaardigde wandkaart. De kaart is nauwkeurig gereproduceerd in ongeveer gelijke schaal. Hij heeft daardoor de zelfde tekortkomingen van het voorbeeld. De geografische verhoudingen zijn niet goed; de Oosterschelde is te smal.
Voor zover mogelijk is de kaart van het Nederlands in het Frans vertaald. Ambacht is vertaald als Balliage en Heerlyckheit als Seigneurie. Staats-Vlaanderen heet op de oudere kaart Flandriae Pars, maar Le Rouge doet het beter want hij benoemt het als Flandres Hollandoise. Enkele Nederlandse termen die niet vertaald konden worden, “Polder”, “Kreecke” en “Wateringe” worden uitgelegd in de tekst onder het cartouche.
Na het overlijden van ingenieur-geograaf Le Rouge omstreeks 1778-1780, verscheen er in 1785 een tweede uitgave van de kaart bij Jean-Baptiste Crépy en in 1790 volgde er nog een uitgave door Jean-Claude Dezauche.
Het cartouche linksboven met daarin de titel, is bekroond dor het wapen van Lodewijk XV en omgeven door vaandels, lansen, allegorische figuren en vissen en links op een vaandel het wapen van Zeeland. Naast het cartouche een inzetkaart als uitleg om de losbladige bladen tot één wandkaart samen te stellen.
Literatuur: Blonk – “Zelandia Comitatus. Geschiedenis en Cartobibliografie van de provincie Zeeland tot 1860”, nr. 66.1
Prijs: Euro 5.950,-
