Delft – Georg Braun and Frans Hogenberg, 1581

“Deelft” kopergravure uit de Civitates Orbis Terrarum, 1e staat uitgegeven in 1581 vervaardigd door Georg Braun en Frans Hogenberg. Later…

“Deelft” kopergravure uit de Civitates Orbis Terrarum, 1^e staat uitgegeven in 1581 vervaardigd door Georg Braun en Frans Hogenberg. Later met de hand gekleurd. Afm. (prent) ca. 35 x 49 cm.

“Delphium, een zeer gecultiveerde stad in Holland, vernoemd naar het kanaal met dezelfde naam, in het Nederlands Deelft geheten.” aldus het Latijnse cartouche.

Vanuit het oosten in vogelvlucht perspectief, zien we de stad Delft doorkruist door talloze smalle grachten. De belangrijkste gebouwen worden in zijaanzicht gepresenteerd: de Nieuwe Kerk op het marktplein met zijn enorme toren en het gotische stadhuis “Das Rhat huis”). Delft kreeg zijn stadsrechten in 1246 en werd een belangrijk handelscentrum voor de regio. In 1618 brandde het stadhuis af tot op de grond, met uitzondering van de gevangenistoren Het Steen. Niet ver van het centrale marktplein zien we de Oude Kerk, waarvan de scheve toren, bekend als de Lange Jan, het herkenningspunt van Delft is geworden. Achter de Oude Kerk ligt het Agathaklooster, tegenwoordig bekend als het Prinsenhof, nadat Prins Willem I van Oranje hier woonde en is vermoord.

De Civitates Orbis Terrarum wordt beschouwd als de vroegste systematische stedenatlas. Hoewel het geen echte voorlopers had, bleek het werk direct in een behoefte te voorzien, omdat het sociale, politieke en economische leven van die periode zich afspeelde in de steden. Het werd een van de bestsellers van de late zestiende eeuw. De zes delen waaruit het werk bestond, verschenen tussen 1572 en 1618; alleen het eerste deel vermeldt echter bovenstaande titel. Georg Braun (1541-1622), kanunnik van de kathedraal van Keulen, schreef het voorwoord bij de eerste vijf delen en ook de begeleidende tekst op de versozijde van de plattegronden en stadsaanzichten. Veel materiaal voor dit stedenboek is afkomstig van de Antwerpse cartograaf Abraham Ortelius. Diens in 1570 verschenen Theatrum Orbis Terrarum, heeft in een aantal opzichten model gestaan voor de Civitates.

Simon van den Neuvel (Novellanus), Frans Hogenberg en (zijn zoon?) Abraham Hogenberg graveerden de koperplaten naar ‘op bestelling’ gemaakte tekeningen van onder anderen de Antwerpse schilder Joris Hoefnagel, zijn zoon Jacob Hoefnagel en Heinrich Rantzau. Niet alle platen in de Civitates zijn echter speciaal voor dit werk gemaakt. Een aantal is nagetekend van reeds bestaande plattegronden en stadsaanzichten, onder meer uit Sebastian Münster’s Cosmographia en Lodovoco Guicciardini’s Descrittione di tutti i Paesi Bassi. In veel gevallen, zoals ook bij de afbeelding van Delft zijn de tekeningen verlevendigd door er menselijke figuren aan toe te voegen. Dit diende een tweeledig doel: niet alleen werd zo de mogelijkheid geboden de gewoontes en kleding van de inwoners te laten zien, het voorkwam ook dat de Turken tijdens hun veroveringstochten gebruik maakten van de stadsaanzichten, aangezien hun godsdienst het afbeelden van personen niet toestaat.

Prijs: VERKOCHT