Ô AMSTERDAM! SO BREED AAN’T Y GELEGEN
“Amstelodamum”, ets met gravure op vier gemonteerde bladen vervaardigd door Pieter van den Berge (1659-1737) naar een voorbeeld van Johannes Kip en voor het eerst uitgegeven rond 1685 door Justus Danckerts, hier in een uitgave van Leon Schenk van 1690. Later met de hand gekleurd. Afm. 63,2 x 107 cm.
Anders dan bij eerdere profielen van Amsterdam, haalt de kunstenaar hier een paar grote schepen naar de voorgrond en ligt de stad onder een hoge lucht tegen de horizon. De vissers links vooraan met hun enorme manden dienen de couleur locale, het roeijacht rechts met een deftig gezelschap suggereert een aanstaande ontmoeting bij het grote oorlogsschip dat juist zijn zeilen reeft.
Behalve de vele uitvoerig gegraveerde schepen in het IJ zien we van links naar rechts de Oost-Indische Werf en Lijnbanen, het Oost-Indisch Zeemagazijn, de Oosterkerk, de Muiderpoort, het Admiraliteitsmagazijn, de Portugese Synagoge, het Oude West-Indisch Pakhuis, de Montelbaans-, Schreiers-, Zuiderkerks- en Munttoren, de Oudezijds Kapel, de Oude Kerk, de Beurs, het huis met het torentje aan de Texelse Kade, het Stadhuis, de Nieuwe Kerk (grotendeels achter een schip verborgen), de St. Jacobs Kapel, de Jan Roodenpoortstoren, de Nieuwe Stadsherberg, de Nieuwe Lutherse Kerk, de Haringpakkers- en Westertorens, Oude Stadsherberg en Jachthaven, de Noorderkerk, de Haarlemmerpoort.
Het titellint wordt opgesmukt door een allegorie op de roem van Amsterdam als handelsstad met de god Mercurius met gevleugelde helm en staf en de godin Fama met bazuin. Putti houden daarnaast een stadszegel en gekroond stadswapen vast.
De voorstelling is gemaakt naar een grotere (92 x 162 cm) gravure vervaardigd door Johannes Kip, plaatsnijder en kunstverkoper in de hartenstraat: een “Afbeeldinghe der Stadt Amsterdam, aen te sien aen de Water-kant van ’t Y, op 6 Platen, noijt voor desen soo gemaeckt”.
In het Amsterdamse stadsarchief ligt een exemplaar van de eerste uitgave van de prent met onder de voorstelling een lofdicht op de stad:
“Gy trekt, ô Amsterdam! So breed aan’t Y gelegen,
Aleen geen luister uit uw rijken waterzeegen,
Die u doet eeren voor der Steeden grootste Stad,
Door zoo veel kielen, in hun naamen onderscheiden,
Ten dienst der koopvaardye, en ‘t veilige geleiden.
Waarvan u toevloeid, ‘t geen by elk werd hooggeschat:
Noch omdat gy verstrekt de koopmerkt van de Waaren
Die alle Rijken, uit haar overvloed, vergaaren;
’t Zy dat Ceilon voor u Kaneelbosschaadjen plant:
De heete luchtstreek van de riekende Molukken,
Haar Foely, Nagalen, en Nooten geeft te plukken.
Of Poolen haaren oogst van Graanen steld ter hand:
Nochdat de vreemdeling, verwonderd, kan beschouwen
Alombefaamde en wydvermaarde hooftgebouwen.
Waar onder ’t Raadhuis als de flonkersteen braveert:
Met kerken, schoolen en verheeven Godsgestichten,
Die ’t oog doen dwaalen, door zoo veelerlei gezichten,
Voor weergaloos gekeurt, en met dien roem vereert:
Maar ’t geen u meest verheft zijn uwe Voedsterheeren,
Die zoo vaderlijk zoo wijselijk regeeren,
Van dwingend heerschen, en gewetensbreidel vry.
Dies zal de glory en verdienste u nooit beschamen,
Nu hier twee uitersten vereenigen te zamen:
Regenten, vol beleid, en brave Burgery”
Samengevat: Amsterdam, de stad der steden, ligt fraai aan het water. Rijk door de koopvaardij met specerijen van de Molukken en graan uit Polen. De stad kent prachtige gebouwen, waarvan het stadhuis het mooiste is. Een stad waarvan de burgers bestuurd worden door wijze regenten.
Provenance:
- Collectie Abel Antoon Kok (1881-1951), met verzamelaars etiket aan verso zijde
Literatuur:
- Veilingcatalogus Collectie R.W.P. de Vries – Oud- en Nieuw Amsterdam (1925), nr. 123 (opbrengst NLG 550 + 15% commissie = NLG 633)
- Repertorium van de profielen der stad Amsterdam, A.E. d’Ailly (1953), nr. 148
- Christie’s veilingcatalogus Collectie Leonhardt (1989), nr. 21 (opbrengst NLG 8.500 + 16% commissie = NLG 9.860)
- Het aanzien van Amsterdam, Boudewijn Bakker en Erik Schmitz (2007), nr. 65B
Prijs: EUR 8.500,-
