FRAAIE 17DE EEUWSE STADSPLATTEGROND VAN UTRECHT
“Urbis Traiecti ad Rhenum novissima et accuratissima delineatio“ kopergravure gegraveerd door Jan van Vianen, uitgegeven door Casper Specht in 1695, hier in een tweede staat uitgegeven te Amsterdam door Reinier en Josua Ottens tussen 1725-1750. In de tijd met de hand gekeurd, met latere toevoegingen. Afm. 49 x 57,5 cm.
Linksboven staat dat Caspar Specht deze kaart heeft opgedragen aan het stadsbestuur. De tekst is omgeven door 42 familiewapens van leden van de Utrechtse vroedschap. Rechtsboven in een cartouche met mythische figuren, stad- en provinciewapen: “De stad Utrecht is gesticht in ’t jaar 60. Bemuert tot de groote als jegenwoordig in ’t jaar 930. Groot in syn omgang binnen de Wallen 1300 roeden. Bevat in sig 12 kercken, 13 gasthuysen, 120 straten, 50 stene bruggen en ontrent 6000 huysen. Vermaert door d’Academie. Heeft de schoonste plantagien en Maaljebaan van gants nederland.”
Hoe de werkverdeling is geweest bij de kaartvervaardiging is niet geheel duidelijk. De signering “Jan V. Vianen fecit” kan er op wijzen dat hij de kaart getekend en/of gegraveerd heeft. Maar het is ook mogelijk dat Caspar Specht niet alleen drukker-uitgever, maar ook als graveur is opgetreden. Jan van Vianen was een tekenaar en graveur die eind 17de eeuw voornamelijk is Haarlem werkte, maar die ook korte tijd in Amsterdam en Utrecht verbleef. Zijn graveurswerk bestaat uit diverse portretten, voorstelling van belangrijke eigentijdse gebeurtenissen en boekillustraties. Deze kaart is een incidenteel werkstuk van hem geweest in opdracht van Caspar Specht.
Over de inhoud van deze vogelvluchtkaart is veel lovends te zeggen. Van de bestaande gedrukte kaarten van de stad Utrecht uit de 17de eeuw is er geen die cartografisch zo goed is als deze. De meetkundige verhoudingen van de grondvorm van de stad, alsmede van het gebied direct buiten de stadsmuur zijn veel beter alle andere. Of er sprake is geweest van een geheel nieuwe opmeting is moeilijk te zeggen; mogelijk is voor wat de grondvorm betreft mede gebruikt gemaakt van een twee decennia eerder bij de firma Specht gemaakte kaart.
De in opstand getekende bijzondere bebouwing, (kerken, gasthuizen, poorten, enz.) is waarschijnlijk geheel in overeenstemming met de werkelijke situatie van 1695. Jan van Vianen zal kriskras door de stad getrokken zijn om schetstekeningen te maken van de diverse gebouwen die hij naderhand in zij atelier in het kaartbeeld inpaste. Niet waarheidsgetrouw is het ontbreken van ruïnes van gebouwen, die er toen wel degelijk waren (zoals bijvoorbeeld de St. Servaasabdij, het Wittevrouwenklooster en de Domkerk). Maar deze zijn natuurlijk opzettelijk weggelaten om het representatieve en decoratieve karakter van de kaart geen schade te doen.
De woonhuizen zijn over het algemeen op uniforme wijze afgebeeld. De schaal waarop de kaart is getekend liet een verfijnde weergave, waarin de variatie in hoogte, breedte en diepte alsmede het verschil in de vorm van de daken van de diverse huizen, naar voren zou moeten komen ook moeilijk toe.
De stad maakt een opvallend groene indruk door zowel in als buiten de stad getekende bomen en tuincomplexen. De weergegeven tuinpatronen zullen echter voornamelijk gefantaseerd zijn.
Prijs: Euro 1.750,-
