Utrecht in het jaar 690 – Nicolaas van der Monde, 1835

RECONSTRUCTIEKAART VAN MIDDELEEUWS UTRECHT

“Eerste Toestand van den ouden Burgt en de stad Utrecht (trajectum) onder Dagobert I, Koning der Franken, Clodovicus en Pepijn den Ouden, in het jaar 690”. Lithografie uitgegeven door Nicolaas van der Monde en gedrukt bij Abrahams te Utrecht in 1835. Afm.: 19 x 31 cm.

We zien een fantasievoorstelling van Utrecht in het jaar 690. De prent toont een plattegrond van de burcht Trecht; met weergave van wegen, de rivier de (Oude) Rijn en de omliggende bebouwing in opstand; met afbeeldingen van de voor- en achterkant van 7 munten van Dorestad (Wijk bij Duurstede) en Utrecht. De plattegrond is waarschijnlijk gemaakt naar een schilderij of tekening, en vervolgens naar de beschrijving van Utrecht door geschiedschrijver Hortensius uitgewerkt.

Reconstructiekaarten als deze, van een oude situatie van een landstreek of stad, werden voor het eerst gemaakt in de 16^de eeuw, toen er grote belangstelling ontstond voor oudheidkundig onderzoek.

Van de stad Utrecht zijn ook reconstructiekaarten bekend. Vooral de situatie van Utrecht in het jaar 690 heeft de gemoederen lang beziggehouden. Dit was dan ook een belangrijk jaar uit de voorgeschiedenis van de stad: in 690 vestigde de ‘apostel van de Friezen’ Willibrord zich in ‘Trecht’, nadat de Frankische hofmeier Pepijn de Friese koning Radboud bij Dorestad in 689 had verslagen en Utrecht weer in Frankische handen was gekomen. Willibrord stichtte de Salvatorkerk en herstelde de aan St. Maarten gewijde Kerk – de latere Domkerk binnen het door de Romeinen gebouwde fort op het Domplein.

Van de situatie van de nederzetting Trecht en omgeving in 690 is een aantal reconstructiekaarten gemaakt. Aan de basis hiervan staat een ongesigneerd en ongedateerde kaart, vermoedelijk ontstaan in de 16^de of 17^de eeuw. Deze reconstructiekaart is naderhand door anderen gekopieerd en soms verder uitgewerkt. Zo ook deze kaart, uitgegeven in 1835 door de bekende Utrechtse stadshistoricus Nicolaas van der Monde (1779-1847).

Van der Monde verrichtte veel onderzoek naar onderwerpen met betrekking tot de geschiedenis van de stad Utrecht en omstreken. Van 1835 tot 1846 gaf hij het ‘Tijdschrift voor geschiedenis, oudheden en statistiek van de provincie en stad Utrecht’ uit. In het eerste nummer van de reeks werd deze kaart opgenomen.

Literatuur: “Kaarten van Utrecht” – Donkersloot de Vrij (1989), nr. 73.

Prijs: Euro 275,-