Amsterdam – Gerrit de Broen, 1789-1790

BEROEMDE LAATSTE GROTE REPRESENTATIEVE WANDKAART VAN AMSTERDAM Gedrukt van vier door Gerrit de Broen jr. gegraveerde koperen platen, uitgegeven door…

BEROEMDE LAATSTE GROTE REPRESENTATIEVE WANDKAART VAN AMSTERDAM

Gedrukt van vier door Gerrit de Broen jr. gegraveerde koperen platen, uitgegeven door Johannes Covens & Zn. 1789-1790. Later met de hand gekleurd. Afm. (prent): ca. 95 x 116 cm.

Deze wandkaart van Amsterdam gemaakt door Gerrit de Broen, verscheen voor het eerst in 1724. De kaart werd gedurende bijna zeventig jaar zes maal opnieuw uitgegeven. Enerzijds was dat om kosten te besparen, niet alleen de aanschaf, maar ook de vervaardigingskosten waren hoog en het was goedkoper om de kaart een beetje bij te werken dan telkens opnieuw te maken. Anderzijds veranderde er na de vierde stadsuitleg niet zo heel veel meer. De stad lag ‘voltooid’ binnen de Singelgracht en door de verslechterde economie stagneerde de verdere ontwikkeling.

De kaart berust op een zeer nauwkeurige kartering van de stad. De plattegrond is zo schaalvast dat hij bijna naadloos op een moderne kaart past! Een enorme prestatie als men bedenkt dat plattegronden in de 18^e-eeuw puur door het opmeten van het land in kaart zijn gebracht.

Minder nauwkeurig is de weergave van de bebouwing. Anders dan op oudere vogelvluchtkaarten heeft De Broen gekozen voor de suggestie van een zeer gedetailleerde kaart. Maar als je goed kijkt, zie je dat behalve de openbare gebouwen de huizen bijna allemaal dezelfde vorm en detaillering kennen. Afgezien van de bebouwing, is de stad daarnaast bijzonder ‘leeg’, nergens zie je bijvoorbeeld bomen aan de grachten. Het eindresultaat is een zeer rustig, zeer evenwichtig kaartbeeld. Een geordende stad. Een beeld dat in de achttiende eeuw op prijs werd gesteld.

Aan de weerszijden van het titellint houden putti de wapenschilden vast, links het schepenzegel met een stedenkroon, rechts het stadswapen met de keizerskroon. Een van de putti draagt een roedenbundel en een spiegel met slang, de symbolen van overheidsgezag en bedachtzaamheid, die verwijzen naar een verstandig stadsbestuur.

De decoratieve patronen in de begroeiing van de Nieuwe Plantage zijn ontstaan in de fantasie van De Broen. Hij verwerkt zijn eigen initialen GDB in ‘Park I’.

Literatuur:

• Catalogus van Amsterdamse plattegronden, D’Ailly (1934), nr. 318
• Het aanzien van Amsterdam, Bakker/Schmitz (2007), nr. 11
  
• Kaarten van Amsterdam 1538-1865, Marc Hameleers (2013), nr. 108

Prijs: VERKOCHT