Windroos – anemologische kaart, ca. 1740

“Tabula Anemographica seu Pyxis Nautica, vulgo Compass Charte“. Kopergravure vervaardigd door Mathäus Seutter te Augsburg, ca. 1740. Later met de hand gekleurd. Afm. 49,5 x 57 cm.

Deze kaart is gemaakt in een tijd waarin richtingswaarneming verandert, een tijd waarin men overgaat van windroos naar kompasroos. In het oude Griekenland – voor de uitvinding van het magnetisch kompas – definieerden zeelieden richtingen aan de hand van de verschillende winden en daar waar ze vandaan kwamen. Homerus heeft het over vier hoofdwindrichtingen, maar naarmate navigatie en cartografie verder ontwikkelen werden er richtingen toegevoegd.

Namen voor windrichtingen waren vernoemd naar goden, constellaties van de sterren of weersomstandigheden in het Grieks, Latijn en andere talen. Het gebruik van verschillende benamingen voor de zelfde windrichtingen, maakte het nog verwarrender.

Daar voorzag deze windroos in. In een kompas van 360^°, staan 32 windrichtingen aangegeven met benamingen in het Grieks, Latijn, Italiaans, Spaans, Frans, Nederlands en Duits. Iedere wind wordt voorgesteld door een blazende figuur met de kenmerken van de mensen uit het gebied waar de wind mee geassocieerd werd. De hoofdwindrichtingen zijn groter weergegeven. Het kwadrant linksboven stelt het noorden voor: Germaanse of Scandinavische types met baarden. Rechtsboven komen de winden uit het oosten: baardloze, donker(der)e mannen. De gladde gezichten uit het zuiden en westen zijn minder goed te duiden, maar vertegenwoordigen waarschijnlijk de Grieken en oorspronkelijke bewoners van Amerika. De vier hoeken van de kaart zijn versierd met allegorische voorstellingen van de seizoenen.

Zgn. anemologische kaarten als deze waren functioneel en werden gebruikt als referentie. Zeekaarten bestonden reeds in de 17^de eeuw, maar er werd veel gebruik gemaakt van zeemansgidsen waarin (als tekst) bijvoorbeeld stond “volg de zuidwesten wind voor drie dagen”, om vervolgens “met de oostenwind mee” te gaan. Een zeevaarder kon een kaart als deze raadplegen om de vaarrichting te bepalen.

Prijs: VERKOCHT