Zeventien Provinciën – John Speed

“A NEW MAP OF THE XVII PROVINCES OF LOW GERMANIE, mended a new in a manie places.“

Kopergravure van de Zeventien Provinciën vervaardigd in 1626, van cartograaf John Speed. Met afbeeldingen van “a gentleman“ en “a gentlewoman“, “a Brabander“ en “a Brabanders wife“, “a Hollander“ en “a Hollanders wife“, “a fisherman“ en “a fishers wife“, “a country man“ en “a country woman“, als ook standgezichten van Amsterdam, Antwerpen, Gent, Middelburg, Groningen, Zutphen, Utrecht en Atrecht (tegenw. Arras). Later met de hand gekleurd. Afm. ca. 42 x 53,5 cm.

Oorspronkelijk werkte John Speed (1552 – 1629) in het kleermakersbedrijf van zijn vader in Chesire. In 1567 verhuisde hij naar Londen. Door zijn grote geschiedkundige kennis kreeg hij toegang tot de wetenschappelijke kringen. Hij sloot zich aan bij het Antiquarisch Genootschap, waar hij werd aangemoedigd om onderzoekswerk te doen. Tevens verwierf hij in 1598 een betrekking en werkruimte in een douanekantoor, zodat hij in zijn levensonderhoud kon voorzien en zijn onderzoekswerk kon voortzetten.

Speed brak door met zijn folio atlas: Theatre of the Empire of Great Britaine. Deze atlas verscheen in 1612 en bevatte zo’n 64 kaarten van graafschappen in Engeland en Wales, Ierland, Schotland en van enkele eilanden. De meeste kaarten bevatten ook één, of heel soms twee stadsplattegrondjes van de belangrijkste steden in het afgebeelde gebied. In veel gevallen was Speed daarmee de eerste die dergelijke plattegronden in gedrukte vorm uitgaf. Alleen Georg Braun & Franz Hogenberg uit Keulen waren hem eind 16de eeuw in enkele gevallen voor. De kaarten onderscheidden zich verder door veel oog voor detail en het gebruik van symbolen voor dorpen, steden, bossen, bergen en heuvels. Ook was er nogal eens een belangrijke historische gebeurtenis ergens aan de rand van het kaartbeeld afgebeeld en werden de kaarten voorzien van wapenschilden van de aldaar wonende en/of heersende families.

Omdat de oorspronkelijke graveur William Rogers in 1604 overleed stelden de uitgevers van de atlas voor dat een aanzienlijk deel van de kaarten in Amsterdam gegraveerd zou worden in het atelier van Jodocus Hondius.

De atlas werd zowel ongebonden als gebonden te koop aangeboden. Desgewenst werden de kaarten tegen een meerprijs ingekleurd. De oplage van de eerste druk wordt geschat op zo’n 500 exemplaren. In 1616 verscheen een uitgave in het Latijn.

Als vervolg op de succesvolle uitgaves van de Theatres verscheen in 1627 het Prospect Of the Most Famous Parts of the World. Dit was een 22 tot 28 kaarten bevattende wereldatlas. Ook voor deze atlas werd een beroep gedaan op graveurs uit de omgeving van Hondius. Sommige van hen hebben hun kaarten gesigneerd: oa Abraham Goos & Dirck Gryp. Veel van de kaarten in deze uitgave waren zogenaamde ‘Cartes Figuratives‘, in dit geval werden de rand van de kaart aan de bovenkant opgevuld met stadsgezichten en de randen aan de zijkanten met gekostumeerde figuren. Van een dergelijke kaart is deze voorstelling van de Zeventien Provinciën een prachtig voorbeeld.

Prijs: VERKOCHT