Zuiderzee, Texel, Vlieland, Terschelling – Nicolaas Witsen + Covens en Mortier, 1712

“TEXEL en FLIE STROOM / By eygen Herhaalde Pylingen en lange Ondervindinge Mitsgaders uyt Mondeling Verslag, en aanwysinge van Verschyde…

“TEXEL en FLIE STROOM / By eygen Herhaalde Pylingen en lange Ondervindinge Mitsgaders uyt Mondeling Verslag, en aanwysinge van Verschyde Ervarene Lootsluyden.” Kopergravure vervaardigd door Jacob Keyser naar een ontwerp van Nicolaas Witsen uit 1712 en uitgegeven te Amsterdam Johannes Covens en Cornelis Mortier. Later met de hand gekleurd. Afm. 57 x 97,7 cm.

Het gebied rondom Texel, Vlieland en Terschelling was belangrijk voor de Amsterdamse scheepvaart. Het was dan ook van groot belang dat schippers wisten hoe ze veilig tussen de ondiepten door naar Texel en van daar verder naar de Noordzee konden varen. Bij Oudeschild (´t Schilt op de kaart) lag de rede van Texel (Koopvaarders Rhee), aangegeven met ankertjes op de kaart. Daar werd proviand en vers water ingeslagen voordat de grote reis overzee kon beginnen.

Op deze paskaart zijn alleen vanuit zee zichtbare en opvallende topografische details van het kustgebied als oriënteringspunten of bakens voor de zeeman weergegeven. Zo zien we dat met name kerktorens, duintoppen, vuurboten, etc. zijn aangegeven. Rondom de eilanden zien we de vaargeulen, zandplaten (en hun namen), betonning, en diepteaanduidingen minutieus weergegeven.

Links in het titelcartouche staat een loods met een peillood. Belangrijker dan het vaststellen van je eigen scheepspositie, vooral tijdens slecht of beperkt zicht zoals bij mist, was na te gaan of er altijd voldoende water onder de kiel aanwezig was. Het handlood, met aan de onderkant een uitsparing, werd behalve voor dieptebepaling ook gebruikt voor het bepalen van de bodemsoort, zoals bijv. op deze kaart aangegeven modder, sandt, slijk, hard sand, etc.

Nicolaas Witsen (1641-1717) was burgemeester van Amsterdam en heeft zich persoonlijk bezig gehouden met de hydrografische kartering van de zeegaten van de Zuiderzee. Sedert 1696, toen hij inspecteur van de commissie van de pilotage werd, nam hij deel aan de opname van de zeegaten het Vlie en het Marsdiep. Het resultaat is bewaard gebleven in deze grote gedetailleerde kaart.

Prijs: Euro 2.150,-