“Nieuwe pascaert waar in te sien is de gaten van Texel en ‘t Vlie : met alle syn mercken, diepte en droogte / alles op ’t nieuws oversien en van veel fouten verbetert.” Paskaart van de Waddenzee vanaf Den Helder tot en met Terschelling. Vervaardigd door Jan Luyken en uitgegeven “met privilegie voor 15 Jaer ’t Amsterdam, by Ioannes van Keulen Boeck en Zee-kaert verkoper aende Nieuwbrug inde gekroonde Lootsman”. Uit diens zeemansgids “De Nieuwe Groote Lichtende Zee-Fakkel, ‘t Tweede Deel” verschenen te Amsterdam na 1681. Later met de hand gekleurd. Afm. (gravure): 51,2 x 58,2 cm.
Het gebied rondom Texel, Vlieland en Terschelling was belangrijk voor de Amsterdamse scheepvaart. Het was dan ook van groot belang dat schippers wisten hoe ze veilig tussen de ondiepten door naar Texel en van daar verder naar de Noordzee konden varen. Bij Oudeschild (´t Schilt op de kaart) lag de rede van Texel, aangegeven met ankertjes op de kaart. Daar werd proviand en vers water ingeslagen voordat de grote reis overzee kon beginnen.
Op deze paskaart van de Wadden zijn alleen vanuit zee zichtbare en opvallende topografische details van het kustgebied als oriënteringspunten of bakens voor de zeeman weergegeven. Zo zien we dat met name kerktorens, duintoppen, vuurboten, etc. zijn aangegeven. Rondom de eilanden zien we de vaargeulen, zandplaten (en hun namen), betonning, en diepteaanduidingen minutieus weergegeven.
Op maritiem-cartografisch gebied beheersten Amsterdamse drukkers de wereldmarkt in de 17e-eeuw. Joannes van Keulen werd in 1678 in het Amsterdamse boekverkopersgilde ingeschreven en veroverde al spoedig de markt met twee indrukwekkende uitgaven, een zeemansgids en een zeeatlas, die groter en vollediger waren dan wat er ooit op dit gebied was gepubliceerd.
De Nieuwe Groote Lichtende Zee-Fakkel werd het belangrijkste en bekendste product en bezorgde de firma een solide economische basis. Dit was onder meer omdat de het boek zó goed was dat geen van Van Keulens concurrenten het nog lonend vond een nieuwe zeemansgids op de markt te brengen. Het was een groot en uitgebreid boekwerk: vijf foliobanden waarin alle door de Europeanen bevaren zeeën (met uitzondering van het door de VOC gemonopoliseerde gebied) voorkwamen. Tekst, profielen en zeekaarten tezamen in één band gaven de volledige hydrografische informatie voor de betreffende vaart.
Literatuur: Koeman Atlantes Neerlandici IV, Keu 64 (34)
Prijs: Euro 1.450,-
