WANDKAART VAN HET LAND TUSSEN AMSTERDAM EN WEESP
“Kaarte van alle de Dijkpligtige en eenige Waalpligtige Landen behoorende onder het Hoogheemraadschap van den Zeeburg en Diemerdijk“. Kopergravure vervaardigd door Jan Wandelaar. 10 bladen, gemonteerd op linnen, tussen (de originele) houten ophangstokken. Uitgegeven tussen 1734-1755. Afm. (kaart) ca. 130 x 182 cm. Later met de hand gekleurd.
Van Jan Wandelaar (1690-1759) die de kaart getekend en vervolgens gegraveerd heeft, is geen ander kartografisch werk bekend. Hij werkte in Amsterdam en staat bekend als tekenaar, graveur, schilder, schrijver en kunstverzamelaar. Het is niet aan te nemen dat hij het meetwerk in het terrein voor de vervaardiging van deze kaart heeft verricht. Gezien de inhoud van de kaart, met zo nauwkeurige kavelstructuur (inclusief de aanduiding van oppervlakte en eigenaarsnaam), moet er een bekwame professionele landmeter bij betrokken zijn geweest.
Rechtsboven, onder de beschermende vleugels van een zeearend, de wapens van de 12 dijkgraven van 1679 tot 1734, bejubeld [uiteraard] door een zestal putti’s. Links onderaan de kaart, is naast de zuil met de wapens van de districten van het hoogheemraadschap, behalve Neptunus in een woelige zee, de oude Diemer dijk met zgn. paalschermen afbeeld.
De vroegere Zuiderzeedijken waren veelal afgezet met deze paalschermen die de dijken tegen de golfslag moesten beschermen. Deze methode werkte bevredigend tot het moment dat de paalworm zich in 1730 begon te vertonen. Dit beestje moet in de romp van schepen geïmmigreerd zijn en vond in de honderdduizenden Nederlandse dijkpalen een ideale verblijfplaats. Deze paalworm werd in november 1732 opgemerkt in het paalwerk van de Diemerdijk en de dijk ten oosten van Muiden. De zomer daarop waren vele palen totaal doorgevreten. Insmeren met traan, hars en boekdrukkersinkt mocht niet baten. De dijkvernieuweing was daarmee acuut geworden. Links op de voorgrond liggen stenen en gereedschappen klaar, er rijdt al een kar met stenen de dijk op. Rechts onderaan de kaart is de nieuwe stenen dijk (voltooid in 1737) afgebeeld.
Door de veelheid aan gegevens, zowel prekadastraal als topografisch en kustmorfologisch (oude dijkdoorbraken zijn weergegeven, grondsoort en diepte van de zeebodem vlak tegen de dijk aan zijn vermeld, met jaartallen erbij) is de kaart een rijke bron voor de historische geografie.
Literatuur: Marijke Donkersloot-de Vrij “De Vechtstreek. Oude kaarten en de geschiedenis van het landschap”, nr. 31.
Prijs: Euro 7.500,- (gemonteerd op linnen tussen stokken, BTW margeregeling)
