Azië – Jodocus Hondius, 1630-1631

VROEGE NEDERLANDSE KAART VAN AZIË

“Asiae Nova Descriptio Auctore Jodoco Hondio.” Kopergravure vervaardigd in 1628 door Jodocus Hondius voor de “Atlas sive cosmographicæ meditationes de fabrica mundi et fabricati figura”, hier in een derde staat uitgegeven te Amsterdam in 1630/31. In de tijd met de hand gekleurd, met latere toevoegingen. Afm. 37,5 x 50,2 cm.

Deze rijk versierde kaart van Azië behoort tot de invloedrijkste kaarten van de vroege zeventiende eeuw. Het beeld reikt tot ver over de grenzen van het continent: de kaart strekt zich uit over de Stille Oceaan, met weergave van de Filipijnen, Nieuw-Guinea en zelfs een deel van Noord-Amerika.

Hoewel het binnenland van Azië nog grotendeels is gevuld met namen en geografische elementen die teruggaan op klassieke en middeleeuwse bronnen als Strabo, Claudius Ptolemaeus en Marco Polo, is de kustlijn voorzien van de meest actuele gegevens uit de Nederlandse cartografie van de late 16e eeuw. Zo is het Indiase subcontinent nauwkeurig getekend op basis van de nieuwe zeekaarten uit Jan Huygen van Linschotens Itinerario (1596). In het noorden zijn de ontdekkingen van Willem Barentsz rond Nova Zembla opgenomen en gedateerd.

Japan en Korea verschijnen in de vorm die al bekend was van Abraham Ortelius’ beroemde Japan-kaart uit 1584: Japan in herkenbare gedaante, maar Korea als een groot eiland. Het zuidoostelijke deel van de kaart toont Sumatra, het Maleis schiereiland, de Filipijnen en de Specerijeneilanden in een toen voor die tijd redelijk betrouwbare vorm. Nieuw-Guinea is afgebeeld met de aantekening in het Latijn dat “nog niet vaststaat of dit een eiland is, of deel van een groot zuidelijk continent.”

Aan de noordoostzijde van de kaart is het mythische “Fretum Anian” (Straat van Anian) weergegeven, dat volgens de Latijnse tekst mogelijk hetzelfde zou zijn als de Straat Davis. Deze verbinding tussen Azië en Noord-Amerika werd door sommigen verondersteld de doorgang te vormen naar de Noordwestelijke Doorvaart. Hondius beschrijft dat men herhaaldelijk, maar tevergeefs, heeft getracht dit gebied te onderzoeken: hevige stormen, angstaanjagend gebulder van de zee en ijsbergen maakten elke poging onmogelijk.

De kaart is niet alleen geografisch een belangrijke actualisering van Gerard Mercators oudere Azië-kaart, maar ook esthetisch een hoogstandje. Jodocus Hondius voorzag de kaart van een fraaie cartouche in banderolstijl, sierlijke kompaslijnen, vijf zeemonsters en vier schepen die de kaart extra allure geven.

Door de combinatie van klassieke kennis, de modernste ontdekkingen en een barokke uitstraling geldt dit werk als een van de mooiste en meest invloedrijke Azië-kaarten van de zeventiende eeuw.

In het stukje tekst linksonder geeft Hondius nog een korte bondige beschrijving van het ontstaan van de wereldvolkeren:

“In Azië werden onze eerste ouders, Adam en Eva, door God geschapen. Na de zondvloed strandde de Ark van Noach op de bergen van Ararat, die in Armenië liggen, zodat vanaf dit gebied de wereld opnieuw een aanvang nam op de volgende wijze: Noach had drie zonen, Sem, Cham en Japhet. Het nageslacht van Sem bezette de streken nabij de Eufraat, richting het oosten. Cham trok naar de gebieden nabij de Jordaan en de Nijl, verder zuidwaarts. Japhet nam Klein-Azië in, richting het westen, en van daaruit verspreidden zich vele volken in Europa (…). Van deze drie stammen hebben de belangrijkste naties van de gehele wereld hun oorsprong (…).”

Prijs: 1.450,-