NOORD- EN ZUIDPOOL OP TWEE HEMISFEREN
“Les Deux Poles Arctique of Septentrional, et Antarctique of Meridional, of Description des Terres Arctiques et Antarctiques; et des Pays circomvoisins jusques aux 45. Degres de Latitude.” (De twee polen – Noordpool op het noordelijk- en Antarctica op het zuidelijk halfrond, evenals de beschrijving van het Arctische en Antartische gebied en de omringende landen tot de 45e breedtegraad.) Kopergravure uitgegeven door Pieter Mortier in Amsterdam naar ontwerp door Nicolas Sanson. De kaart was opgenomen in Pieter Mortier’s Atlas Nouveau in 1696. In de tijd met de hand gekleurd. Afm.: ca. 43 x 52 cm.
Dit is een prachtig voorbeeld van Pieter Mortier’s kaart in twee halfronden met de Noord- en Zuidpool. De grote hemisferen tonen het noordelijke en zuidelijke derde deel van de wereld. De kleinere hemisferen tonen de gehele wereld, respectievelijk gecentreerd rond Parijs en haar tegenpolen.
De geografische inhoud van de grote hemisferen is ontleend aan een kaart uit 1657 van de Franse cartograaf Nicolas Sanson. Deze hemisferen vormen geen wereldkaart, maar eindigen respectievelijk op 45º zuider- en noorderbreedte. De zuidelijke poolprojectie links, wordt gedomineerd door een enorm zuidelijk continent, gemarkeerd met “Terre Magellanique Australe et Incogneue” (het zuidelijke en onbekende land van Magellanica.)
Het noordelijk halfrond toont Europa ten noorden van Midden-Frankrijk en de Zwarte Zee, Azië ten noorden van de Kaspische Zee en Turkestan, en Spitsbergen en Nova Zemla worden weergegeven als delen van kustlijnen. Noord-Amerika toont de Grote Meren in hun onvoltooide vorm. Het noordelijke deel van Noord-Amerika wordt getoond, inclusief de Saint Lawrence-rivier, Newfoundland en de Maritieme Provincies van Canada. De Hudsonbaai, Button Bay, Baffinbaai en de Straat Davis zijn allemaal afgebeeld, met talrijke openingen in de kustlijn die de mogelijkheid van een Noordwestelijke Doorvaart suggereren. Groenland wordt weergegeven als een landmassa die grenst aan Noord-Amerika en bijna aansluit bij Spitsbergen. Bovendien reikt de Noord-Amerikaanse landmassa naar het westen en omvat deze het speculatieve “Terre de Yezo, ou Iesso“, het eiland Hokkaido zoals dat door cartografen in die tijd werd weergegeven.
De decoratieve elementen – tot en met de omlijsting van de kleinere hemisferen en de titellint – zijn gekopieerd van de wereldkaart van Nicolaes Visscher uit 1658. De Nederlandse schilder Nicolaes Berchem creëerde voor Visscher in de vier hoeken van de kaart, genuanceerde, gelaagde allegorische taferelen van de vier elementen. Het tafereel voor ‘Lucht’ in de rechterbovenhoek toont Zeus en Hera in een strijdwagen getrokken door adelaars, met boven hen twee putti. Voor ‘Aarde’, in een boslandschap rechtsonder, schenkt Demeter de mensen de vruchten van de aarde, inclusief een overvolle Hoorn des overvloeds. De scène die het element ‘Vuur’ voorstelt in de linkerbovenhoek, speelt zich af in de onderwereld en toont de ontvoering van Persephone door Hades. In de waterscène linksonder probeert Poseidon Aphrodite het hof te maken in een door hippocampi getrokken strijdwagen, terwijl meermannen op schelpen blazen en tamboerijn spelen.
De bovenste kleine hemisfeer wordt geflankeerd door engelachtige figuren, terwijl de onderste wordt geflankeerd door een zeemeermin (met uitzicht op het watertafereel) en een sater die naar het elemant Aarde kijkt. De twee kruispunten van de vier hemisferen zijn elk bevolkt met een trio putti.
Prijs: € 4.950,-
