Utrecht – Soviet map, 1981

GEHEIME SOVJET KAART VAN UTRECHT “Утрехт” [Utrecht], offsetdruk in kleur op twee bladen vervaardigd in 1981. Afm. (papier) 64,5 x…

GEHEIME SOVJET KAART VAN UTRECHT

“Утрехт” [Utrecht], offsetdruk in kleur op twee bladen vervaardigd in 1981. Afm. (papier) 64,5 x 85,5 en 94 x 84,5 cm.

Met de val van de Sovjet-Unie in 1991 kwam de Koude Oorlog ten einde. Een tijd van ideologische strijd en voortdurende dreiging van oorlog was voorbij. Achteraf blijkt dat de Sovjet-Unie betere kaarten van Nederland (en veel andere westerse landen) had dan wij zelf hadden. Op deze Russische kaarten uit het begin van de 1980er jaren is verontrustend veel detail te zien!

Vanaf de jaren ‘40 van de 20e-eeuw was de Sovjet-Unie begonnen met het in kaart brengen van de wereld. Ze maakten kaarten van steden met ongekend detail, bushaltes en overheidsgebouwen zijn er op te onderscheiden. Van Nederland zijn er enkele tientallen gemaakt.

Op kaarten zoals hier van de stad Utrecht, is in een oogopslag te zien hoe de stad is ingedeeld. Overheidsinstanties, postkantoren, fabrieken, kazernes, vliegvelden, allemaal staan ze netjes in cyrillisch schrift aangeduid. Van vele bruggen staan de grootte en sterkte aangegeven, samen met informatie over de bevaarbaarheid en breedte van de bijbehorende rivieren en kanalen. Ook de hoogte van dammen en dijken, soorten gewassen en de bestrating van wegen zijn terug te vinden. De kaart is gemarkeerd met “секретно“ [geheim].

Behalve dat veel westerse landen topografische kaarten vrij beschikbaar stelden -hier zullen communistische spionnen gretig gebruik van hebben gemaakt- had de Sovjet-Unie sinds de jaren 1960 toegang tot informatie via haar satellieten. Overige informatie werd ingewonnen met uitvoerige spionageactiviteiten. Via de ambassade in Nederland waren hoogstwaarschijnlijk spionnen uit de Sovjet-Unie actief. Maar niet alleen. In de 1950er jaren werden alle vrachtwagenchauffeurs uit Oost-Europa nog gescreend door de Nederlandse geheime dienst. Dit beleid werd later losgelaten, maar in de 1980er jaren werd opnieuw gewaarschuwd voor truckers uit Oekraïne die rondhingen bij militaire locaties. Ook verdwenen passagiersvliegtuigen uit de Sovjet-Unie soms een tijdje van de Nederlandse radar. Later bleek dat deze vliegtuigen dan een duikvlucht hadden gemaakt om foto’s te kunnen nemen van voor hun interessante locaties.

Dat truckers uit Oekraïne hun pauzes verdacht vaak naast Nederlandse militaire locaties hielden, lijkt een logisch doel te hebben; informatiewinning ter voorbereiding op een mogelijke oorlog. In de beschrijvende tekst staat helder: “DE vernietiging van dijken, maar ook dammen en sluizen in kanalen, kan overstromingen van drooggelegde laaglandgebieden (de zogenaamde polders) veroorzaken.”

Maar vermoedelijk werden de kaarten niet enkel gemaakt voor een oorlog. Er werd ook specifieke informatie genoteerd over gewassen, begroeiing naast wegen en de ligging van bijvoorbeeld postkantoren. Schijnbaar nutteloze informatie als je enkel een militair offensief of zelfs een allesverwoestende nucleaire aanval zou plannen. Vermoedelijk is dit omdat de communistische leiding in Moskou tot het einde van de Koude Oorlog heeft geloofd dat ook het Westen zou vallen voor het communisme.

Met deze kaarten konden ze de wereld buiten hun huidige grenzen alvast beter begrijpen. Het zou immers slechts een kwestie van tijd zijn tot de Sovjet-Unie ook daar de dienst uit zou maken. Bij het aanbreken van dat moment zouden deze kaarten goed van pas komen.

Dat de Sovjet-Unie zo uitvoerig de wereld in kaart bracht is pas na de val van de communistische grootmacht in 1991 duidelijk geworden. Ondanks dat er vanuit Moskou het bevel werd gegeven om de kaarten te vernietigen, zijn er een hoop in het westen beland. Via Russische officieren kwamen de kaarten in bezit van universiteiten, verzamelaars, bedrijven en zelfs legers.

Behalve een stratenregister zijn er ook twee kolommen met zeer gedetailleerde achtergrond- en topografische informatie. Interessant om te lezen. (Met Google Translate! 😊 ) Ook is er een lijst met belangrijke gebouwen waarop o.a. kazernes, fabrieken, ziekenhuizen en overheidsgebouwen staan vermeld.

Prijs: Euro 475,-