Seventeen Provinces – Johann Baptist Vrients / Abraham Ortelius, 1606

Inferioris Germaniae Provinciarum Nova Descriptio” (de provincies van de Lage Landen nieuw beschreven). Kopergravure vervaardigd door Johann Baptist Vrients, uitgegeven…

Inferioris Germaniae Provinciarum Nova Descriptio” (de provincies van de Lage Landen nieuw beschreven). Kopergravure vervaardigd door Johann Baptist Vrients, uitgegeven door Arbraham Ortelius in1606 als deel van diens “Theatrum Orbis Terrarum”, de eerste uitgegeven atlas van de wereld. 2^e staat (van 4). Later met de hand gekleurd. Afm. ca. 41 x 56 cm.

Met de val van Antwerpen in 1585 werd een feitelijke scheiding veroorzaakt tussen de Noordelijke- en Zuidelijke Nederlanden en de 17 provincies vielen in twee delen uiteen. Er kwam een grens waardoor de Zeventien Provinciën werden gesplitst in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en de Zuidelijke Nederlanden.

Door de emigraties en de politieke situatie verschoof het economische zwaartepunt naar het noorden. De Opstand tegen de Spanjaarden ging door en ondertussen verdeelde het geloof het hele continent in twee delen. Heel Europa was nu een groot strijdtoneel en de conflicten werden pas in 1648 in de Vrede van Münster opgelost. Daarin werd onder andere de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden door Spanje als soeverein erkend. De scheiding van de noordelijke en zuidelijke Nederlanden was op dat moment definitief.

Toch komen er tot ongeveer 1800 regelmatig kaarten van de Zeventien Provinciën voor. Dat had enerzijds te maken met de enorme kosten voor het veldwerk en het graveren dat voor het vervaardigen van nieuwe kaarten noodzakelijk was, maar kwam ook door de onduidelijke grenzen van het gebied in het oosten en het zuiden van de Zeven Provinciën.

Het fraaie grote cartouche met de wapens van de provinciën wordt geflankeerd, door de god van de oorlog Mars links en rechts door de god van de handel Mercurius. De tekst luidt: “Filips II, koning van Spanje en van Indië, verleende de heerschappij over deze provinciën en over het hertogdom Bourgondië aan Isabella Clara Eugenia op 6 mei 1598. Daarna trad zij In het huwelijk met Albrecht, hertog van Oostenrijk, nu de wettige vorst der Nederlanden.” In het rechter kolom draagt “Johann Baptist Vriens deze kaart uit vriendschap op aan Franciscus Sweertius uit Antwerpen, de grote bewonderaar van de Klassieke Oudheid op 1 september 1606”. Kleiner afgebeeld onder het cartouche, maar toch ook zeer belangrijk voor de Lage Landen, is Neptunus god van de Zee, statig zittend op een zeepaard met triton en wapperende cape.

Literatuur:

• “Ortelius Atlas Maps”, Marcel van den Broecke (2011), Ort59
• “Oude kaarten der Nederlanden 1548-1795”, H.A.M. van der Heijden (1998), nr. 32

Prijs: Euro 3.450,- (incl. lijst)