Groningen – Joan Blaeu, 1649

“Groeninga”, kopergravure van de stad Groningen uit het “Tooneel der Steden van de Vereenighde Nederlanden”, uitgegeven in 1649 door Joan…

“Groeninga”, kopergravure van de stad Groningen uit het “Tooneel der Steden van de Vereenighde Nederlanden”, uitgegeven in 1649 door Joan Blaeu te Amsterdam. Later met de hand gekleurd.  Afm. 41,5 x 52,5 cm.

De stad Groningen ligt op de noordelijkste uitloper van de Hondsrug. Deze uitloper wordt begrensd door de Hereweg/Herestraat (nr. 49 op de kaart), de Oosterweg/Oosterstraat (nr. 46) en de Oude Boteringestraat (nr. 87)/Oude Ebbingestraat (nr. 92). Op de rug ontstond een nederzetting rondom een brink, de huidige Grote Markt (“Brede Merckt‘).

De gracht en de muur die van omstreeks 1337 tot 1469 de stad omgaven, zijn in het kaartbeeld nog te herkennen als de min of meer vierkante vorm van Zuiderdiep, Schuitendiep, Lopende diep en A-diep. In het zuiden en oosten is dat verdedigingssysteem in de zestiende eeuw iets vergroot. Maar de grote uitbreiding kwam pas in 1624. Toen verdubbelde het stadsoppervlak bijna en werd de stad omgeven door een grachten- en wallengordel met zeventien bastions, die op de kaart elk van hun naam voorzien zijn. Deze nieuwe vestingwerken zijn ontworpen door Hillebrand Smits en prins Maurits. Omdat de nieuwe uitbreiding nog nauwelijks bebouwd is, zijn de oude stad en de nieuwe uitleg duidelijk te onderscheiden.

De oude stad wordt gekarakteriseerd door een vrij grote open ruimte, de Grote Markt en de Vismarkt tussen de Martinikerk (nr. 1) en de A-kerk (nr. 2), met tussen beide pleinen het stadhuis (nr. 7).

De Amsterdamse cartograaf en uitgever Joan Blaeu stelde zich tot taak de doelstellingen van eerdere uitgevers Abraham Ortelius en Georg Braun en Franz Hogenberg tegelijk te realiseren, door aan zijn uit vele delen bestaande wereldatlas ook een aantal stedenboeken toe te voegen.

Blaeu’s Toneel der Steden van de Vereenighde Nederlanden verscheen in 1649 in een Latijnse editie; de Nederlandse werd in 1652 gedrukt. De in dit werk opgenomen kaarten waren voor een gedeelte al in oudere kaartwerken gepubliceerd; 21 stuks bijvoorbeeld in Van Boxhorns Theatrum Hollandiae uit 1632. Andere kaarten werden geheel nieuw voor Blaeu’s stedenboek vervaardigd. Bekend is dat Blaeu brieven aan stadsbesturen richtte met het verzoek hem een stadsplattegrond en een beschrijving van de stad toe te zenden.

De plattegrond die Blaeu voor zijn stedenatlas maakte, is vrijwel volledig gebaseerd op de grote plattegrond van Egbert Haubois uit 1637, die de opdracht had gekregen de grote stadsuitleg van 1615-1624 in beeld te brengen.

Het stadswapen bekroont de titel- en opdrachtcartouche. Rechts staat een putto met Mercuriusstaf (symbool voor de handel) en Hollandse cirkel (een landmeetinstrument) en aan de andere zijde een boer met een koe, een karnton en landbouwwerktuigen.

Op de achterzijde van de kaart wordt de stad in het Latijn beschreven.

Prijs: Euro 1.450,-