Amsterdam in 1500 – Caspar Commelin, 1693

“Amsterdam vertoonde zigh aldus inden Iare 1500.” Kopergravure uitgegeven in 1693 door Caspar Commelin als deel van de “Beschryvinge van…

“Amsterdam vertoonde zigh aldus inden Iare 1500.” Kopergravure uitgegeven in 1693 door Caspar Commelin als deel van de “Beschryvinge van Amsterdam tot in den jare 1691.” Later met de hand gekleurd. Afm.: 24,5 x 26,5 cm.

Rond het jaar 1500 was Amsterdam nog een compacte, ommuurde handelsstad aan de monding van de Amstel. Binnen de muren ontvouwt zich een dicht netwerk van grachten, stegen en kloosters; aan de westzijde begrensd door de Singel, aan de oostzijde door de Kloveniersburgwal en de Gelderse Kade. De Dam, met het stadhuis en de Nieuwe Kerk, vormt het hart van de stad.

In het IJ gingen zeeschepen uit de Oostzee, Engeland en de Duitse Hanzesteden voor anker. Het waren zware koggeschepen, beladen met graan, hout, zout en vis. Op het open water vond de overslag plaats: de lading werd overgeheveld in lichters en praamschepen — ondiep stekende binnenvaartuigen — die vervolgens via de sluizen de stad binnenvoeren en aanmeerden aan het Damrak.

Het Damrak was in deze tijd de drukke binnenhaven van Amsterdam: een levendige wereld van marktschuiten, binnenvaartschepen en speelvaarten vol goederen, mensen en geluid. Hier werd het graan uit Danzig gewogen, de haring van Enkhuizen verhandeld, en het bier uit Hamburg opgeslagen in pakhuizen langs de kades.

Buiten de muren strekt zich het waterrijke Amstelland uit, met polders, molens en dijken die de stad omringden als een zorgvuldig beheerd landschap. Amsterdam telde rond 1500 ongeveer 25.000 inwoners, overwegend katholiek, met talloze kloosters binnen en buiten de stadspoorten.

Deze voorstelling vangt het moment vlak vóór de grote uitbreidingen van de 16de en 17de eeuw — een stad die nog middeleeuws van schaal en aanzicht is, maar waarin de contouren van haar latere maritieme macht al duidelijk zichtbaar worden. Op het IJ liggen de schepen die de toekomst inleiden: Amsterdam stond op het punt de poort te worden van de wereldzeeën.

Om deze plattegrond te maken greep Commelin voor zijn geschiedenis van de stad terug op een schilderij van Cornelis Anthonisz uit 1538.

Prijs: Euro 475,-