Batavia (Jakarta) – Herman Moll, 1744

“A Plan of the City and Castle of Batavia”, kopergravure vervaardigd naar het ontwerp van Herman Moll, uitgegeven 1724-38 te…

“A Plan of the City and Castle of Batavia”, kopergravure vervaardigd naar het ontwerp van Herman Moll, uitgegeven 1724-38 te Londen door Thomas Salmon als deel van diens “Modern History: or the Present State of All Nations …” Later met de hand gekleurd. Afm. 41,9 x 32,3 cm.

Deze fraai gegraveerde plattegrond toont Batavia (het huidige Jakarta) in haar 18de-eeuwse vorm, met de regelmatige stadsstructuur die de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) naar Nederlands model had aangelegd. In het centrum loopt The Great River (de Ciliwung), die de stad in twee helften verdeelt en via de haven uitmondt in de Baai van Batavia, waar een Oostindiëvaarder met Nederlandse vlag voor anker ligt.

In de noordwesthoek ligt het Kasteel van Batavia, het administratieve en militaire hart van de VOC in Azië. De kaart vermeldt in de legenda o.a. het Huis van de Generaal der Compagnie, de Raadsappartementen van Indië, en de vier bastions Diamant, Robijn, Saffier en Parel. Verder worden de stadspoorten, grachten en “points” (rondelen) aangeduid met namen ontleend aan Hollandse steden en provincies: Rotterdam-, Middelburg-, Zeeland-, Utrecht-, Gelderland-, Holland- en Nassau-point.

Opvallend is de gedetailleerde aanduiding van wijken en kanalen: de Tygers-, Leeuwe-, Groene-, Malabar- en Amboinsche gracht, evenals het Bandanese kwartier en het Malabar-kwartier. Andere vermeldingen in de legenda zijn het Stadhuis of Gildehuis, de Nieuwe Kerk, het Hospitaal, de Chinese scheepswerf (The Chinese Yard for Building Vessels), de Vismarkt en het Bridewell or House of Correction (tuchthuis).

De geometrische stadsplattegrond weerspiegelt het Nederlandse ideaal van orde en rationaliteit in een tropisch landschap dat de Compagnie met grachten, dijken en bastions probeerde te beheersen. Deze vestingstad gold in de 17de en 18de eeuw als de “Koningin van het Oosten” – het bestuurlijke en handelscentrum van het VOC-rijk.

Herman Moll (ca. 1654–1732), van oorsprong Duits maar werkzaam in Londen, was een van de toonaangevende kartografen van de vroege 18de eeuw. Zijn eerste werk was als graveur voor Moses Pitt, bij de productie van diens English Atlas — een ambitieus project dat uiteindelijk mislukte en Pitt in de schuldengevangenis deed belanden. Moll werkte ook als graveur voor Sir Jonas Moore, Grenville Collins, John Adair, en het uitgeversduo Seller & Price. In het begin van de jaren 1680 publiceerde hij zijn eerste eigen kaarten, en tegen de jaren 1690 had hij een eigen winkel opgezet.

Molls werk bezorgde hem al snel een plaats binnen een kring van intellectuelen en avonturiers die bijeenkwamen in Jonathan’s Coffee House, aan Exchange Alley nr. 20 in Cornhill, waar ook beurs- en aandelenspeculanten elkaar troffen. Tot zijn kennissenkring behoorden onder meer de natuurkundige Robert Hooke, de archeoloog William Stukeley, de schrijvers Jonathan Swift en Daniel Defoe, en de beruchte maar scherpzinnige kapers William Dampier, Woodes Rogers en cartograaf William Hack. Via deze contacten verkreeg Moll tal van vertrouwelijke en actuele geografische gegevens, die hij vervolgens verwerkte in zijn kaarten.

Prijs: Euro 475,-