Deventer – Joan Blaeu, 1649

“Daventria vernacule Deventer”, kopergravure uitgegeven te Amsterdam in 1649 door Joan Blaeu, als deel van diens Toneel der Steden van…

“Daventria vernacule Deventer”, kopergravure uitgegeven te Amsterdam in 1649 door Joan Blaeu, als deel van diens Toneel der Steden van de Vereenighde Nederlanden. Later met de hand gekleurd. Verso Latijnse tekst. Afm. 41 x 51 cm.

Deventer is ontstaan als een handelsnederzetting op de plaats waar de oude verbindingsweg van Holland naar Duitsland de IJssel kruist. Een opvallend element op de plattegrond is de grote Brink tussen de oude stad en het wat later gebouwde Bergkwartier.

Aan het eind van de vijftiende eeuw werd een paalbrug gebouwd over de IJssel. Deze brug is in 1578 bij de belegering van de stad door de graaf van Rennenberg verwoest en pas in 1599 wat verder naar het zuiden vervangen door de schipbrug, die op deze plattegrond te zien is.

In 1595 maakte de fortificatiemeester Adriaan Anthonisz. een plan om Deventer van moderne verdedigingswerken te voorzien. Tussen 1599 en 1621 werden de werken aangelegd naar een herzien plan door David van Orliens. De stad kreeg een aarden wal met een diepe gracht en acht bolwerken. Tussen de bolwerken kwamen vijf ravelijnen te liggen. De twee zuidelijke bolwerken, die de haven moesten beschermen, zijn op enige afstand van die haven aangelegd. Zo kwamen ook de voor de lakennijverheid belangrijke ramen (‘De Raem’) binnen de stad te liggen. Toen deze kaart gemaakt werd, waren de oude stadsmuur en de gracht nog vrijwel intact.

De Amsterdamse cartograaf en uitgever Joan Blaeu stelde zich tot taak de doelstellingen van eerdere uitgevers Abraham Ortelius en Georg Braun en Franz Hogenberg tegelijk te realiseren, door aan zijn uit vele delen bestaande wereldatlas ook een aantal stedenboeken toe te voegen.

Blaeu’s Toneel der Steden van de Vereenighde Nederlanden verscheen in 1649 in een Latijnse editie; de Nederlandse werd in 1652 gedrukt. De in dit werk opgenomen kaarten waren voor een gedeelte al in oudere kaartwerken gepubliceerd; 21 stuks bijvoorbeeld in Marcus Boxhorns Theatrum Hollandiae uit 1632. Andere kaarten werden geheel nieuw voor Blaeu’s stedenboek vervaardigd.

Bekend is dat Blaeu brieven aan stadsbesturen richtte met het verzoek hem een stadsplattegrond en een beschrijving van de stad toe te zenden.

Blaeu’s kaart bevat een paar foutjes. De weergave van de Bergkerk (legenda nr. 4) en de Mariakerk (3) is niet correct. Beide kerken hebben slechts één schip, maar ze zijn getekend als een driebeukige en een tweebeukige hallenkerk.

In het cartouched rechtsonder draagt Blaeu de kaart op “aan de edelste, zeer aanzienlijke en zeer wijze heren, de heren burgemeesters, schepenen en raadsleden van de vrije rijksstad Deventer. In de bovenhoeken zien we de wapens van Overijssel en Deventer.

Prijs Euro 850,-