Tulpen – Crispijn van de Passe II, 1617

“Tulipa persica” en “Tulipa Candia” Kopergravure vervaardigd door Crispijn van de Passe II en uitgegeven te Arnhem door Johannes Janssonius…

“Tulipa persica” en “Tulipa Candia” Kopergravure vervaardigd door Crispijn van de Passe II en uitgegeven te Arnhem door Johannes Janssonius in 1617. Later met de hand gekleurd. Afm. (plaatafdruk): 15 x 20,8 cm.

In de eerste helft van de 17de eeuw woedde in Europa een ware ‘tulpomanie’. Bol- en knolgewassen waren in de mode en uitgevers publiceerden hierover tal van boekwerken met al dan niet natuurgetrouwe afbeeldingen. Eén van de bekendste is de “Hortus Floridus”, die in de Nederlandstalige uitgave verkocht werd als “Den Blom-hof, inhoudende de rare oft ongemeene blommen die op ten tegenwoordighen tijdt by lief-hebbers in estimatie ghehouden werden: ghedeelt naer de vier deelen des jaers”.

Vanaf halverwege de 16de eeuw werd de tulp vanuit Turkije in West-Europa geïntroduceerd. De botanicus Carolus Clusius (1526-1609) speelde in dit proces omstreeks 1600 een belangrijke rol. Al gauw ontstond een levendige belangstelling voor de nieuwe bloem en de verschillende soorten. Als gevolg daarvan kwam een net zo levendige handel op, waarbij voor de tulp als modebloem vaak exorbitant hoge prijzen werden betaald. Werden aanvankelijk de bollen zelf verhandeld, later dreef men handel in nog niet bestaande, toekomstige bollen. Zo ontstond op grote schaal een speculatieve handel tussen kwekers, liefhebbers en gewone burgers. In 1637 maakte een onvermijdelijke crisis echter een einde aan deze windhandel en tulpenmanie.

Tegen dit decor van een ware rage op het gebied van bloem- en plantgewassen moet de Hortus Floridus geplaatst worden. Algemeen wordt het boek als een meesterwerk bestempeld. De samensteller van de Hortus Floridus, Crispijn van de Passe jr. (1589-1670), stamde uit een geslacht van bekende tekenaars en graveurs. Het grootste deel van de kopergravures tekende en graveerde hij zelf; daarnaast leverden zijn vader Crispijn sr. (ca. 1565-1637) en zijn broers Simon (1595-1647) en Willem (1598-ca. 1637) een belangrijke bijdrage.

Dankzij Crispijn van de Passes graveertalent neemt de Hortus Floridus een belangrijke plaats in binnen de botanische iconografie. Ten opzichte van het gangbare houtsnedeprocedé gedurende een groot deel van de 16de eeuw bood de koperdiepdruk de kans om planten en bloemen niet alleen accuraat weer te geven, maar ook op een artistieke, picturale manier. Van de Passe heeft die kans met beide handen aangegrepen en een kwalitatief hoogstaande publicatie vervaardigd. Van een puur wetenschappelijke verhandeling is echter geen sprake. Het werk van Van de Passe genoot grote bekendheid, ook in het buitenland. Meerdere malen verschenen navolgingen en kopieën. De Hortus Floridus heeft maar liefst drie eeuwen lang gefunctioneerd als inspiratiebron voor tuinliefhebbers.

Prijs: 475,-