Brittenburg – François van Bleyswijck, 1734

BRITTENBURG AAN DE KUST VOOR LEIDEN

“Afbeelding der Grondvesten van het Huis te Britten: nevens d’omleggende Landtstreken en Dorpen, ook de Stadt Leiden en den Loop van den Rhijn bij Katwijk in zee.” Ets met gravure vervaardigd door François van Bleyswijck voor Gerard van Loon’s “Aloude Hollandsche Historie” uitgegeven in 1734. Afm. 32,5 x 42,3 cm.

Vanaf de late middeleeuwen tot eind achttiende eeuw kwamen aan de kust bij Katwijk regelmatig de resten van een mysterieuze ruïne tevoorschijn die vanaf 1543 als curiosum regelmatig op Nederlandse kaarten werd afgebeeld. Volgens Romeinse bronnen moet hier een fort gelegen hebben op het eindpunt van de grens van het Romeinse vasteland.

Dit Huis te Britten, ook wel de Brittenburg, was een Romeinse limesvesting gelegen tussen Katwijk aan Zee en Noordwijk aan Zee. Hoogstwaarschijnlijk is het de locatie van het meest westelijke fort van de Romeinse limes aan de monding van de Rijn en stond het bekend als Lugdunum Batavorum. Het fort is (deels) afgebroken, in zee verdwenen en daar weggespoeld.

De functie en datering zijn nog steeds onduidelijk. Het gebouw in het midden is mogelijk een horreum (graanopslagplaats) met daaromheen een muur, echter slechts aan twee kanten. Van de oostelijke punt loopt de muur naar/onder de duinen en van de westelijke punt naar/in zee. Vooral bijzonder zijn de dubbele ronde torens, omdat militaire vestigingen in die tijd vierkante torens hebben. Er zijn diverse suggesties: de dubbele torens zouden verkeerd getekende, zeer grote enkele torens zijn. Het gebouw stamt uit de 4e-eeuw, toen ronde militaire torens wel voorkwamen of de muur was een deel van de stadsmuur van Lugdunum. De Brittenburg was in ieder geval geen castellum, want daarvoor ontbreken alle gebouwen die daar gebruikelijk zijn, zoals principia (hoofdgebouw) en barakken.

Aan de wetenschappers die na de ontdekking toestroomden, vertelden de Katwijkse vissers dat hun netten regelmatig vast bleven zitten aan wat zij “Kalla’s toren” noemden. Dit is afkomstig van het verhaal van de Romeinse geschiedschrijver Suetonius, dat keizer Caligula (‘Kalla’) zijn soldaten en katapulten op het strand opstelde. Daarna claimde hij de overwinning op de oceaan en gaf hij zijn soldaten opdracht om schelpen te verzamelen als oorlogsbuit. Als gedenkteken voor deze overwinning liet hij een hoge vuurtoren bouwen, zoals in Alexandrië. Het vierkante bouwwerk in het midden werd aangezien voor de onderbouw van de vuurtoren. Al worden deze verhalen tegenwoordig weer bestreden.

Deze 18^e-eeuwse kaart toont niet alleen de fundamenten van de Brittenburg op het strand tussen Noordwijk en Katwijk, maar ook de Romeinse gebruiksvoorwerpen “van tijdt tot tijdt uit den grondt en puinhoopen opgedolven”.

Prijs: VERKOCHT