Torenvalk – Aert Schouman, 1752

VOGELTEKENAAR BIJ UITSTEK

Torenvalk met in de achtergrond een stad aan een rivier. Tekening in aquarel en dekverf van de hand van Aert Schouman. Gesigneerd rechtsonder “A: Schouman.1752”.  Met watermerk van de Straatsburgse Lelie. Afm. 38 x 25 cm.

Aert Schouman (1710-1792) was als kunstenaar van bijna alle markten thuis, maar zijn internationale reputatie dankt hij aan zijn geschilderde en vooral zijn geaquarelleerde vogelvoorstellingen, waarmee hij zijn eigen uitzonderlijke plaats binnen de kunstgeschiedenis veroverde.

Met het type vogelportretten zoals van deze torenvalk, begint Schouman voor zover bekend in 1734. Hij maakte deze niet alleen voor tekeningenverzamelaars, maar ook voor geleerden en eigenaars van naturaliënkabinetten, die het zeer waardeerden dat hij in de weergave van proporties, contouren, houdingen en kleuren uitermate secuur en natuurgetrouw te werk ging.

Schouman koos meestal voor een zeer laag standpunt met een smalle strook land en dus voor een ruime partij lucht. Hiermee wekte hij de indruk dat de toeschouwer omhoog kijkt, wat bij het waarnemen van vogels ook natuurlijk is. Bijna altijd is de voorstelling van een achtergrond voorzien, een fingeerde maar authentiek aandoende omgeving, soms met gebouwen, maar ook wel met een Hollands riviergezicht. In de lucht drijven subtiel geschilderde wolken

In de loop van de achttiende eeuw nam bij een steeds breder publiek, ook in ons land, de belangstelling voor de natuur toe. Deze belangstelling strekte zich uit tot de exotische natuur in overzeese handelsgebieden, waarvan geïnteresseerde hoogleraren, artsen, predikanten, kooplieden en overheidsfunctionarissen natuurvoorwerpen verzamelden. Daardoor ontstonden vele particuliere naturaliënkabinetten. Schoumans aquarellen werden door hen niet alleen gekocht als  zelfstandig kunstwerk, maar ook – of bovenal – als studiemateriaal voor hun eigen naturalia-collectie.

Er wordt geschat dat Schouman ongeveer 1000 vogelaquarellen heeft gemaakt van ruim 240 vogelsoorten.

Over Schouman schreef J. Immerzeel in 1842: “het vak waarin Schouman zich bijzonder onderscheiden heeft was het pluimgedierte. Zijn gevogelte is onberispelijk van teekening, bevallig en eigenaardig van houdingen en bewegingen, donzig, fluweelachtig, zwierig of bont van vederen. Daarmede vereenigde hij tevens eene gemakkelijkheid van uitvoering, die getuigenis gaf van zeekerheid, met welke penseel en teekenpen door hem gehanteerd werden. Het ontbrak dan ook niet aan kenners, die zijn kunstwerk wisten te waarderen, en de liefhebbers openden gaarne voor zijne keurig met sapverw [d.w.z. waterverf] bewerkte vogeltekeningen hunne portefeuilles.”

De torenvalk (Falco tinnunculus) was lange tijd de talrijkste roofvogel in Nederland, maar is tegenwoordig een beschermde inheemse diersoort. Toch is het nog steeds een kenmerkende vogel van het open land in Nederland. Een uitgesproken veldmuisjager, die graag in nestkasten broedt in open land. Als er weinig muizen zijn vangt hij ook wel jonge weidevogels of mussen. Hij pakt uitsluitend prooien van de grond.

Het Dordrechts Museum organiseerde in 2017 een grote tentoonstelling over Schouman: Koninklijk Paradijs – Aert Schouman en de verbeelding van de natuur.

Prijs: VERKOCHT