16de-EEUWSE PLATTEGROND ROTTERDAM
“Hier hebt gij Leser het rechte afghbeelt soo van boven en ter sijden te sien, die Stadt ROTTERDAM die door Godes Gratie van een cleijn ende onbekont, een groote ende vermaerde Coop Stadt is geworden, ende nu in diversche Landen ende Eijlanden, haren Handel is drijvende ende dagchelijcks meerder is florerende“. Kopergravure uitgegeven te Leiden door Henrijck Haestens in 1599. Afm. 42,5 x 51,5cm.
Deze plattegrond van Rotterdam is een bijzonder document omdat het als enige stadsplattegrond een tussenfase in het groeiproces van het middeleeuwse Rotterdam tot de bekende ‘Stadsdriehoek’ in beeld brengt. Eerdere kaarten van Jacob van Deventer en van Georg Braun en Franz Hogenberg geven nog de eindfase van de ontwikkeling van Rotterdam in de Middeleeuwen weer. Na 1575 begint de grote uitleg van de stad naar de Maas, die begin 17de-eeuw voltooid wordt.
De bolwerken ten zuiden van de Blaak zijn op de kaart van Haestens nog in tact, maar langs de Maasoever zijn al nieuwe verdedigingswerken afgebeeld. De Coolvest (rechts) is doorgetrokken langs een rechte muur met drie torens, die eindigde in en bastion. Daarnaast (rechtsboven) is een nieuwe Schiedamsepoort gebouwd aan het eind van de Schiedamsedijk. Haestens is hier op de ontwikkelingen vooruit gelopen, een verleiding waaraan elke kaartenuitgever die bij de tijd wil blijven bloot staat. Met het aanleggen van de geprojecteerde vestingwerken langs de Maas werd geen haast gemaakt en na de afsluiting van het Twaalfjarig Bestand in 1609 vond men het helemaal niet meer nodig. Langs de Maasoever werd een boulevard aangelegd, de Boompjes, die als wandelgelegenheid internationale faam zou verwerven en bovendien, en dat woog zwaar in Rotterdam, over de palissadenrij in de rivier gelegenheid tot laden en lossen van schepen bood. Een ander punt waarop Haestens fout is, is het ontbreken van de Leuvehaven, waarvan de aanleg in 1598 was begonnen. Haestens’ verdedigingsstelsel lang de Maas laat geen plaats voor uitmonding van deze haven in de rivier. Ook in dit geval werd de uitgever het slachtoffer van de onberekenbaarheid van de besluitvorming inzake inzake plannen voor de stadsuitbreiding en havenaanleg.
Haestens’ kaart is ook interessant vanwege de nog niet opgeruimde resten van de oude verdedigingswerken die er op te zien zijn. Rechts in het midden staat de oude Schiedamsepoort, afgebroken in 1613, en links daarvan een rij huisjes die tegen de binnenkant van de stadsmuur zijn aangebouwd. Aan het eind van de rij staat aan de Blaak nog een vestingtoren. Iets meer naar de Maas toe laat Haestens de bolwerken ten zuiden van de Blaak zien.
Waarschijnlijk is de plattegrond van Haestens oorspronkelijk bestemd geweest om opgenomen te worden in de beschrijving van de Nederlandse Republiek die in 1601 door Jean François le Petit is uitgegeven, maar werd uiteindelijk door een profiel van de stad vervangen.
Literatuur: P. Ratsma, 1984 “Historische plattegronden van Nederlandse steden – deel 2 Rotterdam”, blz. 50-51
Prijs:VERKOCHT
